آمایش نواحی خشک و نیمه خشک با تکیه بر محدودیت آب (الگوی موردی حوضه آبریز دست بیرجند)

علم جغرافیا بنا بر تعریف ، قلمرو و هدف اساسی اش . یعنی تنظیم روابط انسان و محیط که بعنوان سنتزی از کشف روابط متقابل آنها حاصل می شود، مسائل بشری را مورد توجه قرار می دهد، محیطهای متنوع اکولوژیکی بهمراه خصوصیات اقتصادی، اجتماعی جوامع انسانی آنها همیشه علاقه و کنجکاوی جغرافیدانان را در درک ساختار و نحوه سازمانیابی فضای این مناطق که حاصل عملکرد انسان و فعالیتهای او بر بستر طبیعت است در پی داشته است . رساله حاضر با ملحوظ داشتن دیدگاه فوق بر اثرگذاری نقش عوامل طبیعی بر ساختار و نظام فضائی یک اکوسیستم خشک که تحت عنوان حوضه آبریز دشت بیرجند تشکل ناحیه ای می گیرد آنرا بعنوان یک مدل جغرافیایی بررسی کرده و در ارائه یک خط مشی اصلاح گرایانه که در نتیجه عدم تعادل در مناسبات انسان و محیط پدید آمده تاکید دارد. این مطالعه شامل چهار بخش می باشد: در بخش اول در دو فصل به مفاهیم اساسی مورد اشاره در این بررسی پرداخته و با تکیه بر نقش پراهمیت عوامل طبیعی بعنوان محیط زمینه ساز، اثرگذاری محیط بر ساختار و نحوه سازمان یابی فعالیتهای انسانی بیان می شود و از دیدگاه نگرش فضائی بعنوان یکی از دیدگاههای جغرافیدانان در مطالعاتشان، مفهوم آمایش را در ارتباط با ناحیه مورد مطالعه تشریح کرده و در آخر مبانی علمی تحقیق آورده می شود. در بخش دوم در 7 فصل ضمن ارائه کلیاتی از شهرستان بیرجند و ناحیه مورد مطالعه تکیه بر تحلیل عناصر اقلیمی و وضعیت هیدروژئولوژیک ناحیه در ارتباط با خشکی و کمبود آب خواهد بود. همچنین ضمن بررسی رابطه سیستماتیک عوامل موثر بر منابع آب زیرزمینی عملکرد انسان و دخالت های غیرمنطقی او را بعنوان مهمترین عامل نابسامانی بستر اکولوژیک ناحیه خاطرنشان ساخته و به ارائه خط مشی های مناسب برای بهبود بستر طبیعی حوضه در همسوئی با کارائی بهتر و مفیدتر منابع آب پرداخته می شود. بخش سوم در چهار فصل به بررسی فضایی کاربریها و فعالیتها در سطح ناحیه در ارتباط با منابع آب پرداخته و پخش فضایی مراکز زیستی را در قالب مراکز شهری و روستایی و نحوه ساختار و سازمان یابی فضائی آنها را با تکیه بر نقش منابع آب مورد تحلیل قرار می دهد. در این فصل بخش کشاورزی بعنوان مهمترین بخش مصرف کننده آب در ارتباط با عناوین مهمی از جمله منابع آب کشاورزی، قوانین عرفی و اجتماعی تقسیم آب ، تناوب زراعی، الگوی کشت ، راندمان آبیاری، مالکیت اراضی و اقتصادی کشاورزی و منابع آب مورد توجه قرار گرفته است . بخش چهارم در دو فصل راهبردهای اساسی را در ارتباط با استفاده صحیح و منطقی از منابع آب در ارتباط با سازماندهی بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی بیان کرده، و در ارتباط با هر بخش برنامه هایی که می تواند کارایی بیشتری را داشته باشد مورد بررسی قرار می دهد. این بخش با جمع بندی و ارائه خلاصه ای از محتوی رساله خاتمه می یابد.